فصل چهارم:

مصونیت سازمانهای بین المللی (IMMUNITY):

اقدامات و فعالیت های سازمانهای بین المللی در چارچوب نظام های ملی متضمن این احتمال است که  سازمانها تعهدات قراردادی یا غیر قراردادی خود را نقض نمایند مانند این که سازمان اجاره بهای ساختمان های تحت تصرف خود را نپردازد ، کارکنان در حین انجام وظایف رسمی خود به دیگران خسارت وارد آورند و... تمام اینها به منزله اختلافات حقوقی هستند که فی نفسه تابع قوانین داخلی و در دادگاههای ملی قابل طرح و رسیدگی می باشند ولی چون تعقیب سازمان بین المللی یا کارکنان آن در دادگاهها ی داخلی می تواند تحقق اهداف سازمان و ایفای وظایف کارکنان آن را مخدوش سازد ، برای آنکه سازمان بین المللی به صورت مؤثر و کار آمد اقدام نماید نیازمند حداقل معین آزادی و امنیت حقوقی برای اموال ، مقر ، تاسیسات ، اسناد، پرسنل و نمایندگان دولتهای عضو هستند و فلسفه وجودی مزایا و مصونیت های سازمانهای  بین المللی « ضرورت کارکردی » آنها می باشد این ضرورت  برای ان است که سازمان بتواند وظایف خود را به طور مستقل انجام دهد و از هر آنچه که برای انجام وظایف و تحقق اهدافشان لازم و ضروری است متمتع گردد . امتیازات و مصونیت های سازمانهای بین المللی دارای ابعاد به مراتب کمتری از امتیازات و مصونیت های دولتها می باشند . زیرا دولتها صلاحیتی کامل دارند در حالی که سازمان های بین المللی شامل مصونیت های قضایی و  اجرایی می گردند.

پایه های حقوقی امتیازات و مصونیت ها :

مصونیت ها و امتیازات سازمانهای بین المللی دارای پایه و منبعی قراردادی می باشد بدین صورت که یا در اساسنامه سازمان قید می شوند و یا موضوع یک کنوانسیون کلی و عام می باشند که به تمام دولتهای امضاء کننده پیشنهاد می شود مانند کنوانسیون 1947 راجع به امتیازات و مصونیت هایی که توسط مجمع عمومی سازمان ملل و نهادهای تخصصی آن مورد تائید قرار گرفته اند. همچنین این مصونیت ها و امتیازات می توانند موضوع توافق ویژه ای با دولتی خاص قرار گیرد مانند موافقت نامه های دو جانبه کشورهای مقر سازمان یادولت میزبان باسازمان بین المللی .                                 

ماده 105 منشور ملل متحد مقرر می دارد که : « سازمان در خاک هریک از اعضای خود از امتیازات و مصونیت هایی که برای رسیدن به مقاصد آن ضروری است بر خوردارخواهد بود . بی تردید چنین مقرراتی ناکافی بوده  وباید بوسیله کنوانسیونهای چند جانبه دیگر مانند کنوانسیون 1946 و 1947 در رابطه با امتیازها و مصونیت های سازمان ملل متحد و سازمانهای تخصصی آن یا کنوانسیون های دو جانبه مانند توافق درمورد مقر سازمان با کشور میزبان یا قوانینی که به وسیله کنوانسیونهای چند جانبه دیگر مثل کنوانسیون 1946 و1947 در رابطه با امتیازها ومصونیت های سازمان ملل و سازمانهای تخصصی آن یا موافقتنامه های مقر که سازمان با کشور میزبان امضاء می نماید و یا قوانینی که به وسیله خود دولتها در این زمینه به امضا می رسند تکمیل شوند .

محتوای امتیازات و مصونیت ها :

الف ؛ مصونیت ها :

بر اساس بخش دوم ازماده 2 کنوانسیون 1946 در مورد مزایا و مصونیت های ملل متحد ، اموال و دارایی های سازمان در هر کجا که واقع شده و در دست هرکسی که باشد در مقابل هرگونه تعقیب قضایی مصونیت خواهند داشت ( لازم به ذکر است که دبیر خانه ملل متحد با ارائه تفسیری موسع و مؤثر از واژه « تعقیب قضایی » مقرر داشته که تعقیب قضایی شامل تمامی اشکال تعقیب قضایی از قبیل صدور قرار ،حکم، احضار، احراز صلاحیت ، جلب به عنوان خوانده یا شهود ، یا انجام اقدامت اجرایی مانند اقدامت قضایی ماموران دولتی از قبیل توقیف و محبوس ساختن می شود . ) همچنین به موجب بخش (18) (الف) از ماده (5) این کنوانسیون ، کارمندان سازمان ملل در مورد مطالبی که اظهار داشته یا نوشته اند و نیز کلیه اعمالی که از سوی آنها در حیطه وظایف رسمی شان صورت گرفته است در مقابل اقدامات قانونی مصونیت دارند . از این اصل ، دو قاعده منبعث می گردد که هر دو مکمل یکدیگرند :

 اول آنکه ، مصونیت از تعقیب شامل اقدامات قبل از دوره استخدام شخص ذی ربط در سازمان نمی شود . با وجود این بازداشت و توقیف کارکنان بین المللی به علت اعمال قبل از استخدام می تواند بر انجام وظایف سازمان تاثیری منفی داشته باشد به همین علت دولت ذی ربط نمی تواند بطور یک جانبه عمل کند . مشورت آن دولت با سازمان ونیز همکاری سازمان با آن دولت جهت اجرای عدالت ، ضروری به نظر می رسد .

 دوم آنکه ، بر خورداری ازمصونیت به لحاظ اعمال رسمی با قطع رابطه استخدامی یا کاری با سازمان خاتمه نمی پذیرد ، در غیر این صورت کارکنان بین المللی و بویژه کارشناسان با این نگرانی که پس از پایان دوره استخدام یا خاتمه مأموریت باید در مقابل دادگاههای داخلی پاسخگوی اعمالی باشند که قبلاً آن دادگاهها  به علت مصونیت نتوانسته اند متعرض انها شوند، جهنب استقلال وتضمین منافع سازمان را رها خواهند کرد .بنابراین اقدامات مصون از تعقیب دادگاههای داخلی ، پس از پایان مأموریت در سازمان بین المللی ذی ربط نیز کماکان غیر قابل تعقیب قلمداد می شوند . همچنین کنوانسیون 1946 با توجه به موقتی بودن مأموریت کارشناسان ، در بند (ب) ماده 22 تصریح کرده است که : مصونیت قضایی کارشناسان در مورد اعمالی که ضمن ایفای مأموریت انجام می دهند حتی پس از پایان مأموریت اشخاص مزبور در سازمان ملل ادامه خواهد یافت .

ب) امتیازات :   

اغلب کنوانسیون های ایجاد کننده ی سازمانهای بین المللی ، حاوی موادی در خصوص حقوق و آزادی های سازمان ها می باشند . از قبیل ، حق تملک ، حق دارا شدن برخی از حقوق و به عهده گرفتن برخی از تعهدات ، غیر قابل تجاوز بودن و حرمت اماکن سازمان ، استفاده آزادانه از وسایل ارتباطات  آزادی اجتماعات ، آزادی تصمیم گیری و... همچنین امتیازاتی که به اموال شخص حقوقی داده می شود مانند معافیت های مالی و گمرکی ، آزادی داشتن حساب و امکان ارسال ارز به خارج و...

 

راهکارهای مقابله با سوء استفاده از مزایا و مصونیت ها:

سوء استفاده از مزایا و مصونیت های اعطایی به سازمان های بین المللی بسیار محتمل به نظر می رسد . برای مثال یک کارمند بین المللی ممکن است از مزایای گمرکی سوء استفاده کند و به قاچاق مواد مخدر مبادرت ورزد یا تحت پوشش مصونیت به جاسوسی بپردازد . یا مقر سازمان یا مراکز وابسته ممکن است به پناهگاهی برای دیگران جهت اجتناب از بازداشت و دستگیری و یا اخذ پناهندگی مبدل شود . بنابراین نمی توان دولتهای محل استقرار سازمانهای بین المللی را بدون هرگونه حمایتی محکوم به تمکین مطلق در قبال مزایا و مصونیت های سازمانهای بین المللی دانست .

 چون کارکنان بین المللی نسبت به مصونیت خود « حق شخصی» ندارند و این حق به لحاظ انجام مأموریت محوله از جانب سازمان به آنها اعطاء شده است . به همین علت از یک سوی مصونیت کارکنان بین المللی ، مانع از آن نیست که سازمان ذی ربط  خود به تعقیب آنها بپردازد و از سوی دیگر ممکن است سازمان از مصونیت کارکنان خود صرف نظر کرده و امکان تعقیب آنها را در محاکم ملی فراهم کند .

 در بسیاری از سازمانها حق انصراف از مصونیت به دبیر کل یا مدیر کل سازمان ذی ربط واگذاری شده است ( در مورد شخص دبیر کل ، سلب مصونیت بر عهده شورای امنیت خواهد بود .)                                                                                                                                                    

با وجود این که مصونیت قضایی سازمانهای بین المللی در مقابل دادگاههای داخلی از اصول مستقر و مستحکم حقوق سازمانها به شمار می رود لیکن باید توجه داشت که چنین مصونیتی باعث لوث شدن اصل مسئولیت سازمانها نگردد .

 به اعتقاد دیوان بین المللی دادگستری : مساله مصونیت از تعقیب قضایی متمایز از پرداخت غرامت برای خسارات ناشی از عملکرد سازمان یا مأموران آن است که در حیطه وظایف رسمی خود عمل کرده اند . بر اساس ملاحظات فوق دراغلب اسناد ناظر برمصونیت سازمان ها از لزوم تعبیه راهکارهای حل و فصل دعاوی خصوصی و جبران خسارت وارده سخن به میان آمده است و از این طریق میان ضرورت برخورداری سازمان ها از مصونیت برای حسن انجام وظایف و لزوم و جبران خسارت اشخاص ثالث نوعی موازنه ایجاد شده است . بخش 22 ماده 8 کنوانسیون 1946 مزایا و مصونیت های ملل متحد ، خاطرنشان ساخته است که چنین دعاوی مطروحه علیه ملل متحد ، اگر چه توسط محاکم ملی تعقیب ورسیدگی نمی شود ، ولی مطابق با روش های مناسب حل اختلاف ، حل و فصل خواهد شد . ( در این مورد داوری مناسب ترین شیوه معمول بوده است. )

طبقه بندی سازمانهای بین المللی :

سازمانهای بین المللی را می توان از جهات مختلف طبقه بندی کرد :

 طبقه بندی از حیث موضوع فعالیت ( سازمانهای عام و تخصصی ) و یااز حیث گستردگی و محدود بودن اختیارتشان (مثل اتحادیه اروپا و سازمان ملل ) و یا از حیث عناصر تشکیل دهنده آنها ( سازمانهای دولتی یا غیر دولتی ) و یا از حیث قلمرو جغرافیایی تقسیم بندی نمود در اینجا به تقسیم بندی سازمانها بین المللی دولتی از حیث قلمرو جغرافیایی می پردازیم که می توان آنها را به چهار دسته تقسیم نمود:

1- سازمانهای جهانی

2- سازمانهای قاره ای

3- سازمانهای بین قاره ای

4- سازمانهای منطقه ای  

         

 1-   سازمانهای جهانی :

سازمانهای بین المللی جهانی |، نهادهایی هستند که محدوده جغرافیایی وسیعی را دربر گرفته اند واهداف و مسائل بین المللی و جهانی در آنها مورد بحث و بررسی قرار می گیرد .

تاکنون تنها دو سازمان جهانی ایجاد شده است یکی جامعه ملل و دیگری سازمان ملل متحد

 

 جامعه ملل :           the council of the league

کشتارهای وحشیانه وویرانه هایی که جنگ جهانی اول بر جای گذاشت ، محق بودن کسانی را که قبل از سال 1914 خواستار ایجاد سازمان بین المللی جهانی بودند را آشکار ساخت .

پیشنهادکننده اصلی در این مورد " ویلسون" رئیس جمهور وقت ایالات متحده بود که در 8 ژانویه 1918 طی بیاناتی که در کنگره آن کشور ایراد کرد ، برنامه صلحی حاوی چهارده ماده ارائه نمود که آخرین ماده آن مربوط به ایجاد جامعه ملل بود .

نظریه ویلسون به زودی به مرحله اجرا در آمد و در آوریل 1919 باانعقاد معاهده ورسای ( که میثاق جامعه ، اولین فصل معاهده را تشکیل می دهد ) تصمیم قطعی نسبت به تاسیس جامعه ملل اتخاذ گردید وجامعه ملل کارخودرا از 16ژانویه 1920آغاز کرد .

]لازم به ذکر است که میثاق جامعه ملل ومنشور سازمان ملل متحد ، مبتنی بر نظریات کانت که در کتاب " صلح جاویدان " و dignity  (( شان و منزلت انسان )) خود به آن پرداخته، می باشد و فقط ویلسون ایده آن را منتشر نمود که مبتنی بر اندیشه ایجاد یک سیستم بین المللی  فارغ از اراده دولتها می باشد .[

جامعه ملل نسبت به تجربیات گذشته (اتحاد مقدس- اتفاق اروپا) یک ویژگی جدیدی داشت وآن ابعاد جهانی اهداف آن سازمان بود . اگرچه در ابتدا اعضای موسس آن که دولتهای پیروز در  جنگ بودند اجازه ورود به دولتهای شکست خورده را نمی دادند ولی تشریفات پذیرش والحاق آن اثبات کننده تمایل جامعه ملل به پذیرش دولتهای جدید و افزایش اعضابود . ورود آلمان در 1926 وورود شوروی در 1934 موید این مطلب است. آلمان ، اتحاد جماهیر شوروی ، ژاپن و ایتالیا فقط برای مدت کوتاهی عضو جامعه ملل بودند وایالات متحده آمریکا که خود پیشنهاد کننده اصلی چنین سازمانی بود به علت مخالفت سنای آن کشور به جامعه ملل وارد نگردید .

 

اعضای جامعه ملل :

 اعضای جامعه ملل از 3گروه ترکیب یافته بود: اعضای اصلی – اعضای مدعو و سایر دولتها

 

1-       اعضای اصلی : دولتهایی که اسامی آنها درضمیمه میثاق جامعه ذکر شده بود و معاهده صلح ورسای را تصویب کرده بودند (32کشور)

2-     اعضای مدعو : دولتهایی که برای عضویت در جامعه ملل از آنها دعوت شده واسامی آنها درضمیمه میثاق قید شده بود (11کشور ازجمله ایران)

3-     سایر دولتها : دولتهایی که درصورت پذیرفتن تعهدات میثاق ، با  دو سوم    آرای موافق مجمع عمومی می توانستند به عضویت جامعه ملل در آیند .

] مفهوم عضوجامعه ملل برمفهوم کشور منطبق نبود زیرا طبق بند (2) ماده (1) میثاق جامعه ملل ، هرکشور یا دو مینیون ( مانند ایرلند) وهرمستعمره ای که حکومتی آزاد داشت می توانست به عضویت جامعه ملل در آید بنابراین نمی توان آن را مجمعی از کشورها دانست بلکه مجمعی از دولتهابود [

 

ویژگیهای جامعه ملل :

1-     سازمان جهانی بود .

2-     یک نهاد مداوم و سازمان یافته بود یعنی از طریق ارگانهای خود فعالیت می نمود .

3-   دارای صلاحیت عام وگسترده ولی فاقد کارایی بود ، تنها محدودیت مربوط به قلمرو خاص بود یعنی مسائلی که حقوق بین الملل منحصراٌ در صلاحیت یکی از اعضاء قرار می دهد .

اگرچه صلاحیت جامعه ملل بسیار گسترده بود ولی قدرت واقعی آن به دو دلیل محدود می گردید: نخست ، اینکه تحت نفوذ کشورهای آنگلوساکسون ، ضرورتی برای دادن قدرت واقعی تصمیم گیری به ارگان های جامعه ملل دیده نشد .وافکار عمومی تنها نیروی الزام آور توصیه ها محسوب می شد .

دوم اینکه : حتی برای یک توصیه ساده نیاز به کسب اتفاق آراء بود که یکی از دلایل مهم

شکست جامعه ملل محسوب می گردد .

4- تشریفات مجازاتی آن بیشتر دارای جنبه نظری وتئوریک داشت تا اینکه واقعی و عملی باشد.  به موجب ماده (16) میثاق در صورت اقدام به جنگ نامشروع دولتهای عضو جامعه می توانستند مجازاتهای اقتصادی ونظامی نسبت به آن دولت انجام دهند .برای اتخاذ چنین مجازاتهائی الزاماٌ باید نقض صلح صورت گرفته باشد وتهدیدبرعلیه صلح هرچند شدید باشد ، برای به اجرا در آوردن مجازات کافی نبود وهمچنین باید متجاوز تعیین می گردید در حالی که جامعه ملل دارای چنین صلاحیتی نبود وقضاوت درمورد متجاوز بودن  برعهده هریک از دولتها بود .

بنابراین هیچ دولتی ملزم به اعمال مجازاتها اتخاذ شده نبود مگر اینکه خودش تصمیم بگیرد که دولتی عامل تجاوز است .

5-جنگ کاملاٌ نامشروع محسوب نشده بود ، اگرچه در میثاق تشریفات مسالمت آمیز اختلافات پیش بینی شده بود ولی اعضاء جامعه ملل می توانستند بدون اینکه میثاق را نقض نمایند در 3مورد اقدام به جنگ نمایند .

1-بعد از گذشت 3ماه از صدور حکم داوری یاقضائی برعلیه یکی از اعضا وامتناع  ان عضو از اجرای آن

2-  3 ماه بعد از ارائه گزارشی که با اتفاق اراء( متفق القول) بر علیه هریک از اعضاء که خود را منطبق با توصیه هایی که در گزارش امده است، ننماید .

3-  3 ماه بعد از گزارش شورا چنانچه اتفاق آرا در شورابدست نیاید .

 

تشکیلات جامعه ملل:

براساس ماده 7میثاق ، جامعه ملل دارای 3رکن اصلی بود :

مجمع عمومی – شورا – دبیرخانه

همچنین دیوان دائمی دادگستری بین المللی وسازمان بین المللی کار نیزباجامعه ملل درارتباط بودند. مجمع از نمایندگان تمام دولتهای عضو تشکیل می شد که سالی یک باردارای اجلاس عادی می بود ، شورا دارای اعضاء دائم وغیردائم بود . کشورهای قدرتمند اعضاء دائم آن را تشکیل می دادند .

عموماٌ قطعنامه های شورا ومجمع به اتفاق آراء به تصویب می رسیدند .صلاحیت های این دوارگان از نظر حقوقی متساوی ومکمل یکدیگر بودند .

 

شکست جامعه ملل :

مشکل اساسی کارجامعه ملل ، نبودن ضمانتی برای اجرای تصمیمات  بود وجامعه نمی توانست کشورهای بزرگ را به رعایت مقررات خود مجبور کند .

همچنین کلیه تصمیمات می بایست به اتفاق آراء وموافقت همه اعضاء صورت می پذیرفت که این روش به تنهائی دلیل کافی برای شکست و عدم موفقیت جامعه ملل می توانست محسوب شود . یکی از دلایل ضعف جامعه ملل ، عدم حضور دولتهای قدرتمند مانند آمریکا در این سازمان بود .

  سرانجام باخروج ژاپن وآلمان ازجامعه در1935، دورنمای شکست آن پدیدار گردید .شوروی بااخراج وایتالیا باخروج خود ازجامعه در1939این شکست را قطعی کردند وباشروع جنگ جهانی دوم جامعه ملل قادر به جلوگیری از جنگ نبود ودر واقع دیگر این سازمان عملاٌ وجود نداشت .

ولی این به منزله مایوس شدن کشورها ازداشتن یک سازمان بین المللی نبود چرا که بلافاصله فکر ایجاد سازمانی جدید که دارای نقاط ضعف جامعه ملل نباشد میان دولتهای پیروز در جنگ شکوفا شد ومنجر به ایجاد سازمان ملل متحد پس از پایان جنگ جهانی دوم گردید .

سازمان ملل متحد :

 

تاریخچه ومبنای تاسیس سازمان ملل متحد

 

1-         منشورآتلانتیک:در 14اوت 1941 دوکشور ایالات متحده (روزولت) وانگلستان(چرچیل) منشوری موسوم به منشور آتلانتیک را امضاء کردند وبه ایجاد یک سیستم دائم امنیت دسته جمعی اشاره نمودند .

2-         اعلامیه ملل متحد : در اول ژانویه 1942 سران کشورهای ایالات متحده – انگلستان اتحاد جماهیر شوروی و چین ، سندی را امضاء کردند که برای اولین بار اصطلاح ((ملل متحد)) درآن به کار رفت این اعلامیه بعداٌ به امضاء 22کشور جهان از جمله ایران رسید.

3-         کنفرانس مسکو: در30اکتبر 1943 ، وزیران امورخارجه 3کشور (آمریکا- انگلستان – شوروی) اعلامیه مربوط به امنیت عمومی ولزوم تشکیل یک سازمان بین المللی را خاطر نشان کردند . این اعلامیه بعدا ازسوی چین امضاء گردید.

4-         کنفرانس تهران : در اول دسامبر 1943 سران 3کشور آمریکا (روزولت) – انگلستان (چرچیل) – شوروی (استالین) در تهران یکدیگر را ملاقات واصول اساسی یک سازمان را پی ریزی کردند .

5-                 کنفرانس دمبارتن اکس :  Dumbarton oaks  (ویلائی در واشنگتن دی سی آمریکا)

نمایندگان کشورهای ایالات متحده آمریکا – انگلستان واتحادجماهیر شوروی وچین در واشنگتن اجتماع کرده و طرح تاسیس این سازمان بین المللی را تهیه وبرای کلیه کشورهای متفق ارسال داشتند تا نظرات خود را نسبت به آن اعلام دارند .

6-                 کنفرانس یالتا ( محلی درشبه جزیره کریمه درجمهوری اوکراینYalta) :

سران 3کشور آمریکا – شوروی وانگلستان برای آخرین بار در یالتا بین 4تا 11 فوریه 1945تشکیل جلسه دادند ونظرنهایی خود را در مورد اساسنامه سازمان ، مخصوصاٌ موضوع عضویت دوجمهوری مستقل اتحاد شوروی یعنی اوکراین و بیلوروسی ( روسیه سفید ) در این سازمان و برقراری امتیاز مخصوص ( حق وتو) برای کشورهای بزرگ را اعلام داشتند .

7-کنفرانس سانفرانسیسکو : در 25 آوریل ،کنفرانسی با شرکت نمایندگان 50کشور در سانفرانسیسکو تشکیل گردید در این کنفرانس منشور ملل متحد تصویب شد و از24 اکتبر همان سال قدرت اجرایی یافت .

 

تاسیس سازمان ملل متحد:

در1945 ودرپی کنفرانس سانفرانسیسکو ، سازمان ملل متحد پس ازانحلال جامعه ملل بوجودآمد. علت انحلال جامعه ملل که در1919 تشکیل گردیده بود، عدم توفیق آن درتامین صلح وحفظ امنیت بین المللی بودچراکه نتوانست ازبروز جنگ جهانی دوم جلوگیری نماید.

منشورملل متحد، سندتاسیس سازمان می باشد، دراین سند حقوق وتکالیف دولتهای عضووایجادارگانهای اصلی سازمان وتشریفات مربوط آمده است.

این منشوردارای 19 فصل است که ازیک مقدمه و111ماده تشکیل شده واساسنامه دیوان بین المللی دادگستری نیز به منشور، ضمیمه وجزء لاینفک منشوربه شمارمی آید که شامل 70 ماده می باشد.هردولت عضورسازمان درعین حال به طور اتوماتیک وخودبخود (Ipso facto)عضو اساسنامه دیوان نیز می باشد.  منشورازطریق قانون اساسی هرکشور باید به تصویب دول امضاء کننده آن برسد.

در24 اکتبر 1945 منشور به صورت یک معاهده بین المللی اعتبار قانونی بخودگرفت به همین جهت روز مذکور، روز ملل متحد نامیده شده است .

عضویت :

برطبق ماده (3) منشور، اعضای اصلی ملل متحدکشورهایی هستند که درکنفرانس سانفرانسیسکو شرکت نموده یا قبلا اعلامیه ملل متحد مورخ اول ژانویه 1943 راامضاء کرده واین منشورراامضاء وبرطبق ماده (110) منشورتصویب نموده اند.

وبرطبق ماده (4) منشور، عضویت درسازمان ملل برروی تمام مللی که صلح طلب می باشندوتعهدات منشوررا می پذیرند وبه نظر وتشخیص سازمان مایل وقادربه انجام تعهدات می باشندباز است.

کشورها پس از اینکه تقاضای عضویتشان ازطرف مجمع عمومی پس از توصیه شورای امنیت پذیرفته می شودبه عضویت سازمان درمی آیند.

درمنشورپیش بینی تعلیق یااخراج اعضاء از سازمان به دلیل نقض اصول منشورشده است ولی تاکنون چنین موردی پیش نیامده است.

زبان های رسمی ، برطبق منشورعبارتنداز: چینی ، انگلیسی ، فرانسه ، روسی، اسپانیایی وعربی بعنوان یک زبان رسمی درمجمع عمومی ، شوراهای امنیت وشورای اقتصادی واجتماعی (اکوسوک) پذیرفته شده است.

زبان رسمی دردیوان بین المللی دادگستری ، انگلیسی وفرانسه است.

 

اهداف واصول منشورسازمان ملل متحد:

مقدمه منشورسازمان ملل متحد، به بیان ایده  آل ها واهداف وارزش های مشترک تمام مردم که دولتها یشان مشترکا به ایجادسازمان ملل پرداخته اندباعبارت ذیل می پردازد:

(( مامردمان ملل متحد تصمیم به محفوظ داشتن نسل های آینده ازبلای جنگ که دوبار در مدت عمر انسانی ، افرادبشر رادچارمصائب غیرقابل بیان نموده وبااعلام مجدد ایمان خودبه حقوق اساسی  بشروبه حیثیت وارزش شخصیت انسانی وتساوی حقوق بین مردوزن وهمچنین بین ملتها اعم از کوچک وبزرگ وایجادشرایط لازم برای حفظ عدالت واحترام به الزامات ناشی از عهدنامه ها وسایر منابع حقوق بین الملل وکمک به ترقی اجتماعی وشرایط زندگی بهتر با آزادی بیشتر، گرفته ایم .

We  The    peoples  of  the  united  nations     Deter mined : to  save  succeeding   generations from …

  وجهت نیل به این اهداف : اهداف (ماده 1)

1-       حفظ صلح وامنیت بین المللی

2-       توسعه روابط دوستانه میان ملتها براساس احترام به اصل تساوی حقوق وحق تعیین سرنوشت مردم

3-همکاری بین المللی ، جهت حل مسائل بین المللی که دارای جنبه های اقتصادی واجتماعی وفرهنگی یا بشردوستانه است وپیشبرداحترام به حقوق بشر وآزادیهای اساسی برای همگان بدون تمایز از حیث نژاد ، جنس ، زبان ویا مذهب .

4-     بودن مرکزی برای هماهنگ کردن اقداماتی که ملت ها برای نیل به این هدفهای مشترک معمول می دارند.

 

اقدامات سازمان ملل براساس اصول ذیل صورت میگیرد:

اصول : ماده (2) اصول مصحح

1-       اصل برابری حاکمیت تمامی اعضاء

2-       اصل حسن نیت دراجرای تعهداتی که کشورهای عضو به موجب این منشور بعهده گرفته اند.

3-       اصل حل اختلافات بین المللی به طریق مسالمت آمیز

4-    اصل عدم تهدید به زور یا عدم استعمال آن علیه تمامیت ارضی واستقلال سیاسی هرکشوری توسط اعضاء به هرنحوی که بامقاصدملل متحد مباینت داشته باشد.

5-    اصل کمک ومساعدت کشورهای عضو براقدامات سازمان برطبق منشور، وخودداری ازکمک به هردولتی که سازمان ملل علیه  آن اقدام احتیاطی یا قهری بعمل می آورد.

6-    اصل همراهی وهمکاری کشورهای غیرعضو بر اجرای این اصول برای حفظ صلح و امنیت بین المللی(اصل جهانی بودن سازمان ملل متحد)

7-       اصل عدم مداخله سازمان دراموری که ذاتا درصلاحیت ملی کشورهاست.

 

 

تشکیلات سازمان ملل متحد:

براساس منشور، سازمان ملل متحد دارای 6 رکن اصلی می باشدکه عبارتند از : مجمع عمومی – شورای امنیت – شورای اقتصاد ی ،اجتماعی و فرهنگی – شورای قیومت – دیوان بین المللی  دادگستری ودبیرخانه

 

مجمع عمومی :

رکن اصلی وجهانی سازمان ملل است . زیرا کلیه کشورهای عضو درآن شرکت دارند، هریک از اعضاء می توانند بادارا بودن یک حق رای حداکثرتا5 نماینده درمجمع عمومی داشته باشند.

مجمع عمومی دارای یک اجلاسیه منظم سالیانه است که از سومین هفته سپتامبرتا اواسط هرسال طول می کشد.

پس از افتتاح اجلاسیه ، ابتدا درباره گزارش سالیانه دبیرکل بحث می شوددراین گفتگوها نمایندگان دولتها که معمولا وزرای خارجه می باشندبه بیان نظرات دولتهای مطبوع خود بخصوص درموردمسائلی که دردستورجلسه قراردارد می پردازند. همزمان کمیته های مجمع عمومی شروع به رسیدگی به امورگوناگونی که دردستور کارمجمع عمومی باشد، مینمایند. سپس تصمیمات خودرا به صورت طرح قطعنامه های مختلف برای تصمیم گیری نهائی وتصویب به شکل قطعنامه به مجمع عمومی ارائه می نمایند.دسامبر

اکثریت لازم برای تصویب مسائل مهم ، دو سوم اعضاء وبرای مسائل غیرمهم ( منظور بیشترآئین نامه های کاراست .) اکثریت 1+50  می باشد.

برطبق ماده 18 ، مسائل مهم عبارتند از : توصیه های مربوط به حفظ صلح وامنیت بین المللی ، انتخاب اعضاء غیردائم شورای امنیت ، اعضاء شورای اقتصادی اجتماعی ، پذیرش اعضاء جدید ، تعلیق حقوق ومزایای اعضاء ، مسائل مربوط به رژیم قیمومت ومسائل بودجه.

مجمع عمومی درموراد ضروری وبه هنگام بحرانهای بین المللی ، میتواند به طور فوق العاده نیز تشکیل جلسه دهد برای این منظور، مجمع توسط دبیرکل وبنا به درخواست شورای امنیت یا اکثریت اعضاء سازمان تشکیل می گردد.

2نوع اجلاسیه فوق العاده وجوددارد:

اجلاسیه فوق العاده

اجلاسیه فوق العاده اضطراری

اجلاسیه فوق العاده: درفاصله 15 روز تا یک ماه از تاریخ تقاضا، تشکیل می یابد .

اجلاسیه فوق العاده اضطراری: ظرف 24 ساعت پس از تقاضا تشکیل می گردد.

 

کمیته های مجمع عمومی :

به منظور تسهیل فعالیتها ، مجمع عمومی دارای یک کمیته عمومی و7 کمیته تخصصی می باشد . کمیته عمومی ، از یک رئیس ، 17 معاون رئیس وروسای 7 کمیته اصلی تشکیل می شود. از جمله وظائف این کمیته ، بررسی دستور موقت مجمع عمومی ودادن نظرات خود برای تصویب به مجمع عمومی می باشندکه درآغاز هر اجلاسیه صورت می گیرد.دستورموقت شامل مسائلی می شود که هریک ازاعضاء یادبیرکل یا هریک از ارکان سازمان خواستارطرح آن درمجمع عمومی شده است .

کمیته های تخصص ( اصلی ) :

کمیته اول : کمیته سیاسی وامنیتی یا کمیته خلع سلاح : که مسائل مربوط به تنظیم تسلیحات رادربردارد.

کمیته دوم : کمیته اقتصادی ومالی

کمیته سوم : کمیته اجتماعی ، انسانی وفرهنگی

کمیته چهارم : کمیته قیومت ( کمیته ویژه سیاسی واستعمار زدائی )

کمیته پنجم : کمیته اداری و بودجه

کمیته ششم : کمیته حقوقی

کمیته هفتم : کمیته سیاسی ویژه : که به مسائل سیاسی خاصی که از طرف مجمع عمومی به آن ارجاع می شود رسیدگی نموده وبا کمیته اول ( کمیته سیاسی وامنیتی ) همکاری مینماید .

هریک ازکشورهای عضو سازمان ملل داری یک نماینده درهریک از کمیته ها می باشند واین کشورها میتوانند هرتعدادکارشناس ومتخصص که ضروری بدانند به کمیته بفرستند .

کمیته های مذکور پس از پایان بررسی مسائلی که به آنها ارجاع شده ، گزارشی تهیه وبه مجمع عمومی ارسال میدارند.

تصمیمات درکمیته با حضوراکثریت اعضاء وبارای اکثریت اعضاء حاضر ورای دهنده اتخاذ میگردد. همچنین دبیرکل یا نماینده او هرزمان که لازم بدانند می توانند درهریک از کمیته ها حضوریافته ودرباب مسائل مطروحه بطور کتبی یا شفاهی اظهارنظر نمایند.

 

وظائف واختیارات مجمع عمومی سازمان ملل متحد :

1-       وظائف بررسی شوروتوصیه :

برطبق ماده ( 10 منشور) مجمع عمومی می تواند راجع به هریک از موضوعات مندرج درمنشور بحث وتوصیه نماید. تنها استثنائی که به این مورد وارد شده ماده 12 منشور است . که به موجب آن تا زمانیکه شورای امنیت درمورد هر اختلاف ووضعیت درحال انجام وظائفی که درمنشور بدان محول شده باشد مجمع عمومی درآن مورد هیچ گونه توصیه ای نخواهد کر د مگر به تقاضای شورای امنبت .

الف : مسائل مربوط به حفظ صلح وامنیت ب:

 طبق بند ( 2)ماده(11) منشور، مجمع عمومی میتواند به بررسی هرمسئله مربوط به حفظ صلح وامنیت بین المللی  که از طرف هریک از اعضاء یا شورای امنیت ویا برطبق بند(2) ماده 35 کشوری که عضو ملل متحد نیست به آن ارجاع میشود پرداخته وبجز محدودیت ماده 12 به کشور یا کشورهای ذینفع یا به شورای امنیت یا به هردو توصیه هائی بنماید.

به موجب بند 3 ماده 11 مجمع عمومی می تواند توجه شورای امنیت را به وضعیت هایی که میتواند تهدیدی علیه صلح وامنیت بین المللی باشد جلب نماید .

طبق بندیک ماده 11 منشور، مجمع میتواند اصول کلی همکاری برای حفظ صلح وامنیت بین المللی مانند خلع سلاح وتنظیم تسلیحات رابررسی نموده ودرآن مورد به اعضای سازمان ویا به شورای امنیت ویا به هردو توصیه هائی بنماید .

ب ( مسائل مربوط به ترویج همکاری  بین المللی ) :

همچنین طبق بندب ماده 13 منشور، مجمع عمومی درترویج همکاری بین المللی درمسائل اقتصادی ، اجتماعی ، فرهنگی ، آموشی وبهداشتی وکمک به تحقق حقوق بشر وآزادیهای اساسی برای همه بدون تبعیض از حیث نژاد ، جنس ، زبان ومذهب ، موجبات انجام مطالعات وصدور توصیه هایی را فراهم می اورد .

ترویج همکاری بین المللی درامور سیاسی وتوسعه وتدوین حقوق بین الملل یکی دیگر از مواردی است که مجمع عمومی پس از انجام مطالعات ، اقدام به توصیه می نماید.

ایجادکمیسیون حقوق بین الملل درسال 1947 که به منظور تدوین وتوسعه حقوق بین الملل صورت گرفت از جمله فعالیتهای مهم مجمع عمومی دراین خصوص می باشد.

 

2-       وظائف سرپرستی :

 کلیه ارکان سازمان ملل درپایان هرسال گزارشی از اقدامات خود را برای مجمع عمومی می فرستند که مورد بررسی قرارمیگیرد.بدین ترتیب مجمع عمومی دارای نقش هماهنگ کننده ونظارت کننده برکلیه فعالیتهای سازمان می باشد. بدین منظور مجمع عمومی به دادن پیشنهاد یا توصیه های لازم به ارکان مختلف می پردازد.

همچنین برطبق مواد 85و87 منشور ، سرپرستی سیستم قیومت سازمان ملل متحد به جزء قیومت مناطق سوق الجیشی که از وظائف شورای امنیت است به عهده مجمع عمومی می باشد .

در امور دبیرخانه نیز مجمع عمومی دارای وظایف سرپرستی است .بدین نحو که پس از دریافت گزارش سالانه دبیرکل راجع به کلیه امور سازمان ، مجمع پس از بررسی وازطریق تصویب قطعنامه ، دستورالعملهای لازم را صادر می نماید .

 

3-وظایف مالی :

  بررسی ، تصویب و تسهیم بودجه سازمان برعهده مجمع عمومی است .این وظیفه سازمان دارای اهمیت فراوان است ونشانگر شخصیت حقوقی سازمان به عنوان شخصیتی مستقل می باشد چرا که با سهمیه بندی برای هرکشور عضو، مجمع عمومی عملاٌ اراده خودرا به اعضا تحمیل می نماید .

   طبق ماده 19منشور، هرعضو ملل متحد که پرداخت سهمیه وی به سازمان به تاخیر افتاده باشد در صورتیکه سهمیه عقب افتاده ، معادل یا بیشتراز مبلغ سهمیه مربوط برای 2سال قبل ، به طور کامل باشد درمجمع عمومی حق رای نخواهد داشت ، مع ذلک اگر مجمع عمومی تشخیص دهد که قصور در پرداخت ناشی از شرایطی بوده که از حیطه اختیارات عضو مذکور خارج بوده است می تواند به چنین عضوی اجازه دهدکه دررای گیری شرکت نماید.

4-وظایف انتخاباتی :

       مجمع در این خصوص دارای 2صلاحیت می باشد :

       انتخاب اعضا سازمان ملل و انتخاب اعضا ارکان داخلی سازمان

      الف ) انتخاب اعضا سازمان ملل : این وظایف در مواد 4الی 6منشور بیان گردیده اند برای اینکه عضو جدیدی پذیرفته شود :

نخست شرایط مربوط به خود عضو که عبارتند از : داشتن استقلال ، صلح جو بودن ، قبول تعهدات منشور ونیز تمایل برای اجرای این تعهدات می باشد .

   دوم مراحلی که بایستی از طرف سازمان جهت پذیرش عضو طی شود عبارتند از :

   پذیرش عضویت از جانب شورای امنیت که به مجمع عمومی توصیه می کند ونهایتاٌ قبول عضویت توسط مجمع عمومی که این قبول عضویت بایستی حداقل با دو سوم آرا صورت گیرد .

 

ب) انتخاب اعضا سایر ارکان سازمان :

 این ارکان عبارتند از شورای اقتصادی اجتماعی ، شورای قیومیت ، دیوان بین المللی دادگستری ، دبیرکل سازمان وانتخاب 10 عضوغیر دائم شورای امنیت ( در انتخاب دبیرکل وقضات دیوان بین المللی دادگستری شورای امنیت نیز دخالت می کند .)

 

5-وظیفه تغییر و ترمیم مواد منشور:

   تغییر وترمیم مواد منشور بامجمع عمومی می باشد که به دوروش صورت می گیرد :

   روش اول : از طریق ماده 108منشور که اصلاحات جزئی منشور است وپس از قبول دو سوم اعضا مجمع عمومی به تصویب دو سوم اعضا ملل متحد که الزاماٌ شامل 5 عضو دائم شورای امنیت می باشد به تصویب می رسد .

   روش دوم : ازطریق ماده 109 منشور که تجدیدنظر اساسی در منشور می باشد که از طریق کنفرانس عمومی امکان پذیر است که ابتدا برای تشکیل کنفرانس نیاز به آرا دو سوم اعضای مجمع عمومی و 9عضو شورای امنیت است .

   به منظور اینکه مصوبات کنفرانس قدرت اجرائی یابد بایستی دو سوم اعضای سازمان ملل ازجمله 5عضو دائم شورای امنیت آن را تصویب نمایند .

 

6-صلاحیت مجازات :

ماده 5 منشور مقرر نموده که : (( هرعضو ملل متحد که از طرف شورای امنیت علیه آن اقدام احتیاطی یا قهری به عمل آمده باشد ممکن است بنا به توصیه شورای امنیت به وسیله مجمع عمومی از اعمال حقوق ومزایای عضویت معلق گردد .))

  بنابراین برای تعلیق حقوق و مزایای عضویت ، ابتدا شورای امنیت توصیه می نماید و مجمع عمومی در مورد آن تصمیم می گیرد .

اما برقراری مجدد حقوق ومزایای عضو معلق ازوظایف شورای امنیت می باشد .

اخراج از شدیدترین مجازاتهای سازمان ملل می باشد ودرمواردی که عضو نه تنها تعهدات منشور را رعایت نکرده بلکه درزیرپاگذاشتن این تعهدات اصرار بورزد وعلیرغم توصیه های سازمان براصلاح رفتارخود توجهی ننماید وبه نقض آشکار منشور بپردازد.درچنین صورتی بنابه توصیه شورای امنیت ، مجمع عمومی تصمیم مربوط به اخراج عضو خاطی را اتخاذ می نماید .

   در مورد خروج ارادی یکی از اعضا از سازمان ملل ، منشور ساکت است ولی باتوجه به تفسیرمنشورمیتوان اظهارداشت که هریک از اعضاء میتوانداز سازمان ملل خارج شود .

 

   اعتبار تصمیمات مجمع عمومی :

تصمیمات مجمع عمومی دارای دو نوع اعتبار است :

1-    تصمیماتی که الزام آور است : مربوط به انتخاب اعضای ارکان مختلف سازمان ، مسائل مالی .مسائل مربوط به دبیرخانه ، آئین استخدامی ، مسائل بودجه ای وایجاد ارکان فرعی است .

2-    تصمیماتی که جنبه توصیه داشته والزام آور نمی باشند : تصمیماتی که قبول واجرای آنها برای دول عضو وسایر ارکان سازمان الزامی نمی باشند : وجنبه توصیه دارد وقدرت عملی آن به نفوذ وتعداد دولی که آن را پذیرفته اند بستگی دارد .

 

نهادهای وابسته به مجمع عمومی :

مهمترین سازمانهای وابسته به مجمع عمومی عبارتند از :

1-     صندوق کودکان ملل متحد ( یونیسیف) : جهت کمک به کودکان در اروپا در 1946بوجود آمد وامروزه نقش مهمی در این خصوص ایفاد می کند . تهیه کنوانسیون حقوق  کودک در 1989 و انتخاب سال 2000به عنوان سال کودک در 1990 از جمله اقدامات آن است .

2-     کنفرانس ملل متحد برای تجارت وتوسعه (آنکتاد) : در 1964برای سرعت بخشیدن به تجارت وتوسعه اقتصادی خصوصا در کشورهای توسعه یافته، بوجود آمد .

3-           برنامه عمران ملل متحد  )UNDP اندپ( :

به منظور هماهنگ نمودن بخش اعظم کمکهای تکنیکی سازمان ملل می باشد در 1965 بوجود آمد .

4-     برنامه محیط زیست ملل متحد ( یونپ) : در 1972 به منظور هدایت وتشویق اعضاء برای حفاظت محیط زیست بوسیله افزایش توانایی ملل برای ارتقاء کیفیت زندگی بدون به خطرانداختن نسل های آینده بوجود آمد .

5-          دانشگاه ملل متحد UNU ( آنو):

به منظور تحقیقات واشاعه علم در مسائل مربوط به حیات بشری ، توسعه رفاه نوع بشربوجودآمد .

6-          دفتر کمیساریای عالی حقوق بشر ملل متحد ( اوشر (OHCHR ) (  

در 1993برای مسائل فرهنگی ،اقتصادی ، سیاسی وحقوق اجتماعی تمام مردمان بوجود آمد .وچندین سازمان دیگر وابسته به مجمع عمومی